Somberheid

Introductie

Het is ons opgevallen dat veel mensen moeite hebben met somberheid en er moeilijk van afkomen. Want eerlijk, hoe vecht je tegen iets wat je niet kan zien? Ik zie somberheid letterlijk als een constante donkere wolk dat boven iemand blijft hangen, waardoor de zonnestralen niet meer binnen kunnen komen en de uitweg steeds verdwijnt in de schaduwen. Als je te lang in deze staat blijft hangen, kan je zelfs in een loop terechtkomen. Je ogen raken zo gewend aan het donker, dat het licht onwennig en zelfs pijnlijk voelt, waardoor je liever in het donker blijft. 

Bij het opzoeken van de betekenis, kwamen we de volgende synoniemen tegen: gedeprimeerd, grauw, neerslachtigheid, treurnis of triestheid ^[7]. Als je letterlijk naar de definitie kijkt, zien we in het woordenboek het volgende: “Aanhoudende neerslachtige stemming.” ^[4] 

De grootste vraag die na het lezen bij ons opkwam, was: wat is het verschil tussen somberheid en verdriet? We pakten toen nog een woordenboek erbij, om het voor onszelf concreet te maken:

Wanneer je somber bent, ben je sip, depressief of verdrietig. Somberheid heeft te maken met de stemming van een persoon of gebeurtenis. Een begrafenis heeft bijvoorbeeld een sombere sfeer, door de gebeurtenis, de serieuze setting en de droevige sfeer die daarbij komt kijken ^[14]. 

Hier halen wij uit dat somberheid de sfeer of setting is, waaruit verdriet of neerslachtigheid (gemakkelijker) kan voortvloeien. Toch vinden wij somberheid complexer dan dat het lijkt. Hoe zit het met mensen die een wat meer somber persoonlijkheid hebben? Of mensen die door externe factoren somberheid ervaren? We maken hiervoor een onderscheid tussen somberheid van binnenuit en buitenaf.

Somberheid van binnenuit

Pessimisme

Er zijn mensen die standaard een sombere kijk op het leven hebben of het glas altijd half leeg zien in plaats van half vol. Optimisme en pessimisme zijn twee verschillende benaderingen van het leven ^[10]. Een pessimist heeft de neiging om negatieve verwachtingen te hebben over het leven en de toekomst. Dit is het tegenovergestelde van een optimist, die de verwachting heeft van een goede afloop ^[11]. Bij pessimisme worden problemen als onvermijdelijk gezien en geloven pessimisten dat negatieve gebeurtenissen blijvend zijn. 

Vaak hebben zowel optimisten als pessimisten ongelijk, omdat ze allebei hun verwachtingen overschatten ^[11]. Toch kan pessimisme een negatievere invloed op je hebben. Pessimisten zijn ook vatbaarder voor gevoelens van hulpeloosheid en ontmoediging ^[10]. Daarnaast wordt je gedrag beïnvloed door de gedachten en verwachtingen die je hebt ^[11]. In tegenstelling tot optimisten, ondernemen pessimisten veel minder, omdat ze al van het negatieve uitgaan. 

Vier temperamenten

Hippocrates was de grondlegger van de vier temperamenten-theorie. Hij constateerde dat lichaamssappen die in jouw lichaam overheersen, jouw temperament (oftewel: persoonlijkheidstype) bepalen ^[1]. Niemand heeft maar één temperament. Het is een combinatie, waarbij een temperament het sterkst aanwezig kan zijn. De vier temperamenten zijn: sanguinisch, cholerisch, melancholisch en flegmatisch. Bij een sanguinisch temperament is de basisemotie blijdschap. Bij een cholerisch temperament is dit boosheid. Bij melancholisch is dit bedroefdheid en bij flegmatisch is dit bang zijn. 

Elk temperament heeft natuurlijk meer eigenschappen dan alleen de basisemoties. Wat wel interessant is, is dat deze theorie beweert dat er dus persoonlijkheidstypes zijn die van nature bedroefd door het leven heen gaan of met een sombere bril de wereld beleven. 
Dit zijn slechts twee voorbeelden die onderbouwen hoe somberheid onderdeel kan zijn van je persoonlijkheid. Het belangrijkste wat wij hierin willen meegeven, is dat je bij jezelf moet aanvoelen in hoeverre jouw karaktereigenschappen eventueel voor een belemmering zorgen. Ja, voor jou is het glas half leeg, wat voor invloed heeft dit op jouw dagelijks leven? Merk je aan jezelf dat je van nature wat meer melancholisch bent? Via de link in onze bronnenlijst kun je zelf de test doen om te achterhalen wat jouw eigen samenstelling is ^[9]. 

Somberheid van buitenaf

Naast interne factoren, zijn er ook externe factoren die somberheid kunnen aanwakkeren of versterken. 

Winter

Een simpel voorbeeld is de winterperiode, met te veel donkere dagen als oorzaak. Melatonine is een stofje dat de hersenen aanmaakt om te slapen ^[12]. De hersenen raken in deze periode in de war, omdat er te weinig licht is. Hierdoor blijven de hersenen constant melatonine aanmaken, waardoor je overdag slaperig en vermoeid blijft. Dit kan somberheid aanwakkeren. Als iemand ieder jaar hier last van heeft en ook kampt met andere depressieve klachten, kan er ook sprake zijn van een winterdepressie. 

Door het gebrek aan zonlicht kan dit ook leiden tot een tekort aan vitamine-D. Uit onderzoek blijkt dat er een verband is tussen een lage dosis hiervan en depressieve klachten ^[3]. Vaak wordt een vitamine D-tekort als oorzaak van de depressieve klachten gezien, maar dit kan ook andersom zijn. Depressieve klachten kunnen er ook voor zorgen dat je een tekort aan vitamine-D hebt. Wanneer men door somberheid minder vaak naar buiten gaat, wordt er op deze manier dus ook minder vitamine-D aangemaakt. 

Eenzaamheid

Eenzaamheid kan ook een factor zijn waardoor mensen somberheidsklachten ervaren. Er zijn twee typen eenzaamheid: emotioneel en sociaal ^[2]. Bij emotionele eenzaamheid mist iemand een hechte, emotionele en intieme band met iemand. Bij sociale eenzaamheid mist iemand een sociale kring met wie diegene iets gemeenschappelijks kan delen. Eenzaamheid is vaak een proces van een neerwaartse spiraal waar iemand in terecht kan komen, door zich terug te trekken en gepieker dat diegene niet goed genoeg is. Dit proces kan er uiteindelijk voor zorgen dat iemand somberheidsklachten ervaart en zelfs in een depressie kan raken. 

Trauma’s en depressie

Wanneer iemand na een schokkende gebeurtenis, langer dan vier weken last heeft van gevoelens zoals angst, woede of eenzaamheid, is er sprake van een trauma ^[13]. Trauma kan zelfs leiden tot een depressieve stoornis. Een depressie is een ingewikkelde ziekte waarbij je mentaal lijdt ^[6]. Een depressie is meer dan een sombere periode, maar blijft langer aanhouden. Iemand met een depressie ervaart bijvoorbeeld minder plezier in dingen, heeft minder interesse in dingen waar iemand voorheen wel eerst plezier van haalde, concentratieproblemen, een laag zelfbeeld en vermoeidheid. Het is belangrijk dat je hier hulp voor zoekt bij een arts om de juiste behandeling hiervoor te krijgen. Naast het hebben van een trauma ^[13], kunnen genetische of hormonale factoren ook leiden tot een depressieve stoornis ^[6].

Hoe ga je om met somberheid?

Volgens psychologie Susan Vroemen is het belangrijkste dat de emoties worden erkend en doorvoeld ^[15]. Probeer zo min mogelijk jezelf af te leiden, de emoties te onderdrukken, maar daag jezelf uit waarom je geraakt bent en waar de pijn vandaan komt. Wanneer dit soort negatieve emoties niet goed zijn verwerkt, kunnen deze zwaar op ons wegen. De energie van deze onverwerkte emoties blijft dan als het ware vastzitten in ons lichaam en onderbewuste ^[5]. Geef jezelf ook de tijd om het te verwerken ^[8]. 

Hierbij geven we een aantal tips hoe je sombere emoties kunt verwerken:

Oefen dankbaarheid en positiviteit

Probeer een moment te pakken waarbij je je dankbaarheid uit voor de positieve aspecten in je leven. Neem dagelijks de tijd om dankbaarheid te uiten voor de aspecten die goed gaan in je leven. Hoe klein het ook is, probeer jezelf te trainen om positieve en succesverhalen te zoeken in dagelijkse situaties. 

Schrijven

Het journallen van je gevoelens, helpt met het beter begrijpen, verwerken en loslaten ervan. 

Gezondheid en beweging

Probeer gezonde gewoontes voor jezelf aan te houden. Denk hierbij aan zelfzorg, gezonde voeding, vermijden van alcohol en drugs, voldoende slaap. Bij beweging kan je denken aan sport, wandelen, fietsen of yoga. Je levensstijl heeft namelijk invloed op je welzijn. 

Therapie

Mochten je klachten zodanig oplopen, kun je overwegen om hulp in te schakelen via de huisarts. Met een psycholoog kun je de juiste ondersteuning krijgen die passend is voor jouw situatie.

Samenvatting

Somberheid kan dus meerdere invalshoeken hebben. Als je bij jezelf aanvoelt dat jouw somberheid belemmerend voor je is, kan je overwegen hulp in te schakelen. Als je voor jezelf al weet waar je somberheid vandaan komt, is het misschien al makkelijker om te weten hoe je het moet oplossen. Als je zelf aanvullingen, visies of overtuigingen hebt over dit thema, neem dan gerust contact met ons op.

Veel liefs,

Team UNWIND

Geschreven door: Britney Lindo

Bronnenlijst

1. Antroposofie. (2024). Thema artikel over de vier temperamenten. Geraadpleegd op 13 december 2024, van https://antroposofie-noord-holland.nl/wat-is/de-vier-temperamenten/thema-artikel-over-de-vier-temperamenten/36 
2. Depressiehulp. (2016). Eenzaamheid en depressie. Geraadpleegd op 13 december 2024, van https://depressiehulp.be/thema/depressie-oorzaken-eenzaamheid#:~:text=Als%20je%20je%20eenzaam%20voelt,het%20gevoel%20van%20eenzaamheid%20versterken. 
3. Driehoekzorg. (z.d.). Het verband tussen vitamine D en depressie. Geraadpleegd op 13 december 2024, van https://driehoekzorg.nl/het-verband-tussen-vitamine-d-en-depressie/#:~:text=Depressieve%20klachten%20kunnen%20leiden%20tot,door%20blootstelling%20aan%20de%20zon.
4. Encyclo. (2024). Somberheid definities. Geraadpleegd op 7 december 2024, van  https://www.encyclo.nl/begrip/somberheid 
5. Health Line. (2024). How to Release ‘Emotional Baggage’ and the Tension That Goes with It. Geraadpleegd op 14 december 2024, van https://www.healthline.com/health/mind-body/how-to-release-emotional-baggage-and-the-tension-that-goes-with-it#cause 
6. Hersenstichting. (2024). Depressie. Geraadpleegd op 13 december 2024, van https://www.hersenstichting.nl/hersenaandoeningen/depressie/ 
7. Mijn Woordenboek. (2024). Synoniemen van somberheid. Geraadpleegd op 7 december 2024, van https://www.mijnwoordenboek.nl/synoniem.php?woord=somberheid&lang=NL 
8. MIND. (z.d.). Somberheid. Geraadpleegd op 14 december 2024, van https://wijzijnmind.nl/psychische-klachten/psychipedia/somberheid#:~:text=Verdriet%20doet%20pijn%20en%20heeft,tijdelijk%2C%20maar%20kan%20ook%20terugkomen 
9. Psych Central. (2022). Four Temperaments Test: What’s My Temperament? Geraadpleegd op 12 februari 2025, van https://psychcentral.com/quizzes/temperament-test 
10. Psychologie van succes. (2023). Pessimisme overwinnen, stop met negatief denken. Geraadpleegd op 7 december 2024, van https://psychologievansucces.nl/pessimisme-overwinnen-stop-met-negatief-denken/
11. Stichting MIND. (z.d.). Pessimisme. Geraadpleegd op 7 december 2024, van  https://mindyoung.nl/bijzondere-ervaringen/denk-en-doe-valkuilen/pessimisme
12. UCMG. (z.d.) Winterdepressie: over de ziekte. Geraadpleegd op 13 december 2024, van https://www.umcg.nl/-/winterdepressie-over-de-ziekte#:~:text=In%20de%20herfst%20en%20de,winterdip%20of%20de%20’winterblues‘. 
13. UMC Utrecht. (2024). Trauma. Geraadpleegd op 13 december 2024, van https://www.umcutrecht.nl/nl/ziekte/trauma 
14. Vocabulary. (2024). Sombre. Geraadpleegd op 7 december 2024, van https://www.vocabulary.com/dictionary/sombre
15. Vroemen, S. (2024). Emoties verwerken en loslaten (met oefening). Geraadpleegd op 14 december 2024, van https://www.susanvroemen.nl/emoties-verwerken-en-loslaten-met-oefening/