Social Media

Introductie

In deze blog staan we stil bij de psychologische invloeden van social media. Uit onderzoek blijkt dat men een gemiddelde schermtijd van 5 uur per dag heeft ^[5]. Elke week krijg ik op mijn iPhone een reminder hoeveel tijd ik die week gemiddeld heb gespendeerd (tussen de 8 à 10 uur… Oeps) en voelt het als een confrontatie dat ik naast mijn werk/studie en andere bezigheden, zo vaak op mijn telefoon zit. Ik vind het dus ook niet verbazingwekkend dat het zeker gevolgen kan hebben op ons mentale welzijn, voornamelijk omdat een groot gedeelte van mijn tijd erheen gaat.  

Wat voor invloed heeft social media op onze identiteit?

Tijdens het opgroeien leren we steeds meer over onszelf en ontwikkelen we geleidelijk ons eigen karakter ^[1]. Bij het ontwikkelen van je identiteit gaat het voornamelijk om je zelfbeeld (hoe je jezelf ziet) en je eigenwaarde of zelfvertrouwen (de mate waarin je je eigen zelfbeeld kan waarderen). Wie ben ik? Wie wil ik zijn? Bij wie wil ik horen? zijn vragen die hierbij centraal staan. Om antwoord te krijgen op deze vragen, horen we te experimenteren met onze communicatie en gedrag ^[2]. 

Het ontwikkelen van je identiteit is dus een proces dat deels afhangt van de interactie met je omgeving, wat tegenwoordig steeds meer online plaatsvindt. Door de ontwikkeling van social media verloopt de ontwikkeling (voornamelijk bij jongeren) nu anders ^[2].

Social media kan gezien worden als een ruimte waarin we kunnen oefenen met twee belangrijke communicatieve vaardigheden:

• Zelfpresentatie: 
  • Dit is de manier waarop je jezelf aan de buitenwereld wil laten zien
• Zelfonthulling
  • Dit is de manier waarop je intieme informatie over jezelf deelt

Door jezelf te presenteren en te onthullen, kunnen we onze eigen identiteit met anderen toetsen. Jouw elfpresentatie en zelfonthulling ondersteunt jou om een bepaalde identiteit wel of niet mee te nemen in je eigen zelfbeeld. Maar, deze vaardigheden kunnen ook invloed hebben op je eigenwaarde en stemming. Dit hangt bijvoorbeeld af van de mate waarin we online relaties opbouwen (en kunnen onderhouden) en de feedback die we terugkrijgen van anderen. 

Er is veel onderzoek gedaan naar het verband tussen social media en de ontwikkeling van jongeren. Enerzijds zegt onderzoek dat wij als jongeren ons gelukkiger erdoor voelen en het goed is voor ons welzijn. Anderzijds zegt onderzoek ook dat sommigen depressieve gedachten, onzekerheid en angst door social media kunnen ervaren. De uiteenlopende effecten hangen af van verschillende factoren en contexten waar we mee te maken hebben.

De content die dagelijks gedeeld wordt, kan een negatieve invloed hebben op ons zelfbeeld ^[3]. Veel content is tegenwoordig bewerkt of laat een bepaalde standaard zien, wat geen goed beeld laat zien van de realiteit. Dit kan uiteindelijk invloed hebben op hoe je over jezelf denkt. 

Brein

Social media kan naast mentale gezondheid ook invloed hebben op onder andere onze concentratie en algemeen welzijn ^[4]. Social media is een omgeving dat voortdurend je aandacht vraagt en dit voor langere tijd ook kan vasthouden. 

Social media heeft een succes in het vasthouden van onze aandacht, door het manipuleren van ons beloningssysteem. Bij elke notificatie, zoals een like, reactie of een ander positief signaal, wordt er dopamine vrij gegeven in ons brein. Dit geeft een gevoel van genot en beloning. Social media is er op ingesteld om deze beloningen op onvoorspelbare momenten te leveren, wat zorgt dat onze hersenen aanzet tot herhaling in ons gedrag zodat we meer beloningen kunnen krijgen (het werkt dus eigenlijk als drugs). 

• Het eindeloos scrollen op tijdlijnen, is ook een manier om onze aandacht vast te houden. Door een stroom van informatie, is het moeilijk om onze aandacht te verleggen of te stoppen. Door algoritme is de informatie die wij krijgen ook iets waar onze interesse naar uitgaat, waardoor elke nieuwe scroll een potentiële nieuwe beloning is. 

• Daarnaast trekken meldingen abrupt onze aandacht. Dit activeert ons verlangen om op zoek te gaan naar nieuwe updates, waardoor je weer in de loop komt van eindeloos scrollen. 

De negatieve gevolgen zijn voornamelijk dat de constante vrijgave van dopamine verslavend kan zijn en ertoe kan leiden dat je te veel social media gaat gebruiken. Overmatig gebruik kan leiden tot een verhoging van angst en depressie. Daarnaast kan het overmatig gebruik tot laat in de avond / nacht leiden tot een verstoring in je nachtritme. 

Tips voor bewuster social media gebruik

• Stel grenzen aan hoeveel tijd je dagelijks wil besteden op social media. Maak eventueel gebruik van instellingen of apps, om je te helpen bij de zelfcontrole wat hiervoor nodig is 
• Zet bepaalde apps op je tablet, tweede telefoon of laptop, zodat je op je eigen telefoon niet constant de neiging hebt om te kijken
• Wees je bewust van de type accounts die je volgt en ga na met wat voor gevoel ze je achterlaten. Kies er dan voor of je bepaalde contentmakers wil ontvolgen of beperken
• Plan rustmomenten voor jezelf in, waarbij je niet op je telefoon zit
• Beperk je pushmeldingen om zo min mogelijk afgeleid te worden

Als je zelf aanvullingen of vergelijkbare situaties hebt over dit thema, neem dan gerust contact met ons op. 

Veel liefs,

Team UNWIND

Geschreven door: Britney Lindo

Bronnenlijst

1. Nederlands Jeugdinstituut. (2025). Identiteitsontwikkeling van baby tot jongere. Geraadpleegd op 12 januari 2025, van https://www.nji.nl/ontwikkeling/identiteitsontwikkeling 
2. Nederlands Jeugdinstituut. (2025). Sociale media en identiteitsontwikkeling. Geraadpleegd op 12 januari 2025, van https://www.nji.nl/mediaopvoeding/sociale-media-en-identiteitsontwikkeling 
3. Psycholoog. (2023). De rol van sociale media bij identiteitsontwikkeling. Geraadpleegd op 12 januari 2025, van https://psycholoog.nl/blogs/de-rol-van-sociale-media-bij-identiteitsontwikkeling/ 
4. The Mental Move. (2024). De impact van social media op je brein: tips voor bewust gebruik. Geraadpleegd op 12 januari 2025, van https://www.thementalmove.nl/blogs/social-media-en-het-brein/ 
5. Zigt. (z.d.). Jongerenonderzoek 2024: de mediacijfers. Geraadpleegd op 12 januari 2025, van https://zigt.nl/nieuws/jongerenonderzoek-2024-de-mediacijfers